Onderstaande tekst is van Anthony de Mello en afkomstig uit zijn boek Bewustzijn, uitgeverij Samsara.
Het is het eerste deel van een hoofdstuk. Over twee weken volgt het andere deel.

GEWAARZIJN

Wil je de wereld veranderen? En als je eens bij jezelf begon? Als je eerst jezelf eens transformeerde? Maar hoe bereik je dat? Door observatie. Door inzicht. Zonder tussenkomst of oordeel van jouw kant. Want je kunt niet begrijpen wat je beoordeelt.

 

Als je over iemand zegt: ‘Hij is communist,’ heb je op datzelfde moment een punt achter je inzicht gezet. Je hebt er een etiket op geplakt. ‘Zij is een kapitalist.’ Het begrijpen komt tot stilstand. Je hebt een etiket op haar geplakt en als dat etiket een ondertoon van goed-of afkeuring draagt, is het nog erger! Hoe wil je in hemelsnaam begrijpen wat je afkeurt, of voor hetzelfde geld wat je goedkeurt? Dit alles klinkt zeker als berichten uit een andere wereld? Geen oordeel, geen commentaar, geen vooringenomenheid: je observeert domweg, je bestudeert, je slaat gade, zonder het verlangen om te veranderen wat-is. Want als wat-is wil veranderen in wat je vindt dat zou-moeten-zijn, is het begrijpen opgehouden. Een hondentrainer probeert een hond zodanig te begrijpen dat hij de honden bepaalde trucjes kan laten doen. Een geleerde slaat het gedrag van mieren gade zonder andere agenda dan de studie van mieren, om er zoveel mogelijk over te weten te komen. Een ander doel heeft hij niet. Hij probeert ze niet te trainen of er iets uit te halen. Hij heeft belangstelling voor mieren, hij wil er zoveel mogelijk over te weten komen. Dat is zijn instelling. Zodra je die houding aanneemt, zul je een mirakel beleven. Je zult veranderen, moeiteloos, en te goede. Verandering zal zich voltrekken; je hoeft haar niet teweeg te brengen. Naarmate het leven van bewustzijn z’n intrek in je duisternis neemt, zal alles wat boosaardig is verdwijnen en alles wat goed is gevoed worden. Dat zul je moeten ervaren.
Maar dat vergt een gedisciplineerde geest. En als ik gedisciplineerd zeg, heb ik het niet over inspanning. Dan heb ik het over iets anders. Heb je ooit naar atleten gekeken? Hun hele leven bestaat uit sport, maar wat leiden ze een gedisciplineerd bestaan. En kijk maar naar een rivier die naar de zee stroomt. Hij bouwt zijn eigen oevers. Als je er iets in jou is dat in de goede richting stroomt, schept het zijn eigen discipline zodra je wordt gebeten door het insect van bewustzijn. O, dat is zo prachtig! Het is het mooiste ter wereld; het belangrijkste, het heerlijkste. Niets ter wereld is zo belangrijk als ontwaken. Niets! En natuurlijk is het op zijn eigen manier ook discipline.

Er is niets zo verrukkelijk als bewustzijn. Of zou je liever in duisternis willen leven? Zou je liever handelen zonder bewustzijn van je handelingen, spreken zonder je bewust te zijn van je woorden? Zou je liever naar mensen luisteren zonder je bewust te zijn van wat je hoort, of dingen zien zonder je bewust te zijn van waar je naar kijkt? De grote Socrates heeft gezegd: ‘Het onbewuste leven is niet de moeite waard om geleefd te worden.’ Dat is een waarheid die voor zichzelf spreekt. De meeste mensen leven niet bewust. Ze leven mechanisch, met mechanische gedachten – doorgaans van iemand anders – met mechanische emoties, mechanische handelingen, mechanische reacties. Wil je weten hoe mechanisch je in werkelijkheid bent?
‘Goh, wat heb je een mooi hemd.’ Je krijgt een goed gevoel als je dat hoort. Vanwege een overhemd notabene! Er komen mensen naar mijn centrum in India en ze zeggen: ‘Wat een prachtige plek, wat een mooie bomen [waar ik helemaal niet verantwoordelijk voor ben] wat een heerlijk klimaat.’ En ik begin me al aardig goed te voelen tot ik mezelf betrap en zeg: ‘Hé, heb je ooit zoiets stoms meegemaakt?’ ik ben niet verantwoordelijk voor die bomen; ik was niet verantwoordelijk voor de keus van de locatie. Ik heb het weer niet besteld; het gebeurde gewoon. Maar ‘ik’ kwam ertussen, dus voel ik me goed. Ik voel me goed over ‘mijn’ cultuur en ‘mijn’ land. Kan het nog dommer? Ik meen het. Ze zeggen me dat mijn geweldige Indiase cultuur al die mystici heeft opgeleverd. Die heb ik niet gemaakt. Ik ben er niet verantwoordelijk voor. Of ze zeggen: ‘Dat land van jou met al die armoede; ik ga ervan over m’n nek.’ Ik schaam me. Maar die heb ik niet gecreëerd. Wat is er aan de hand? Heb je er ooit bij stilgestaan? Ze zeggen tegen je: ‘Ik vind je erg charmant.’ Je voelt je geweldig. Je krijgt een positieve aai. Zo noemen ze dat in: ‘Ik ben oké, jij bent oké.’ Ik ga ooit een boek schrijven dat heet: ‘Ik ben een eikel, jij bent een eikel.’ Dat is het meest bevrijdende, het mooiste wat er is, als je openlijk bekent dat je een eikel bent. Heerlijk. Als mensen tegen me zeggen: ‘Je hebt het mis’, kan ik zeggen: ‘Wat verwacht je anders van een eikel?’

Ontwapenen, iedereen moet ontwapend worden door de ultieme bevrijding van: ik ben een eikel, jij bent een eikel. Meestal gaat het zo: ik druk een knop in en je gaat omhoog, ik druk een andere knop in en je gaat omlaag. Hoeveel mensen ken je die zich niets laten gelegen aan lof of blaam?

 

Anthony de Mello
Bewustzijn
Uitgeverij Samsara